Pomak El Dokumaları

POMAK EL DOKUMALARI

Pomak el dokumalarında hammadde yönü incelendiğinde,eski örneklerinde yün,kıl ve pamuk ipliğinin yoğun şekilde kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Pomak el dokumaları çok çeşitli kullanım alanlarında değerlendirilmektedir,bu dokumalar genellikle sentetik ipliklerle(günümüzde sentetik iplik kullanıyor,temini kolay olduğu için) ve bezayağı tekniğinde,canlı renklerde ve cizgili-kareli desenlerde üretilmektedir.
Pomaklar’ın özellikle elbiselik kumaşlar,çeşitli örtü ve yer yaygılarında yün ve yapağı kullandıkları dikkat çekmektedir.Yün tarandıktan sonra eğirme işleminde ‘’öreke’’den yararlanılmakta ve bu araca Pomakça ‘’furka’’ adı verilmektedir.
Diğer yandan boyamaya karşı oldukca elverişli,ıslaklığa,sürtünmeye ve aşınmalara karşı dayanıklı olan pamuk lifleri;yaş mukavemetinin fazlalığından yıkamaya dayanıklı,hijyenik özelliği,nem tutabilme yeteneğinin yüksekliği gibi nedenlerden dolayı üzellikle giyim sektöründe vazgeçilmez bir tekstil hammaddesidir (1) .Pomak köylerinde pamuk bugün çözgü ipliği olarak kullanıldığı gibi bazı dokumaların özelliğine göre atkı ipliği olarakta kullanılmaktadır.Günümüzde Pomak el dokumalarında sentetik iplik kullanımı oldukça yaygın olduğu görülmektedir.Ayrıca pamuk veya yün çözgü üerine keçi kılıyla yapılan dokumalar,sıcak tutması yüzünden genellikle ‘’kepenek’’ ve ‘’yer yaygısı’’ olarak kullanılmaktadır.yün ile aba türünde kumaşlarda elde ediilmektedir
Desenli veya desensiz olarak üretilen Pomak el dokumalarının desenli çeşitleri,dikey çizgili,yata çizgili veya bu çizgilerin kesişmesinden oluşan üçgen,dörtgen vb. geometrik desenler olmak üzere üç grupta incelenebilir.Her üç grup desende de bezayağı dokuma tekniği yoğun şekilde kullanılmaktadır.
Boyuna cizgili desenler aynı genişlikteki dikey çizgilerin belli aralıklarla yan yana sıralanmasından oluşan desenler olabildiği gibi;farklı genişlikteki dikey çizgilerin belli aralıklarla yan yana sıralanmasındanda oluşabilmektedir.
Yatay çizgili desenlerde aynı veya farklı genişlikteki yatay çizgilerin belli aralıklarla üst üste sıralanması ile elde edilmektedir.Kumaş yüzeyinde gerek dikey gerek yatay çizgilerin yer aldığı dokumalar,genellikle seccade,cacala,yolluk,şarpa(başörtüsü),entari ve elbiselik kumaşlarda kullanılmaktadır .
Pomak dokumalarında ekose desenler,belirli bir düzende hazırlanan renkli çözgü iplikleri üzerine,yine belli renk düzeni içinde atkı ipliklerinin sıralanması ile oluşturulmaktadır.Çözgüde karışık,atkıda ise basit renk düzenlemesi yapılarak birçok değişik görünüm elde edilebilir.Ekose desenli kumaşlar genellikle yer yaygısı,yastık,sofra bezi,heybe,önlük,yatak ve yüklük örtüsü vb. yerlerde kullanılmaktadır.
Pomak el dokumalarının enleri en çok 100 cm. olmakla birlikte daha çok 40-75 cm. genişliğinde dokumalar yapılmaktadır.Dokumaların boyları ise istenilen ürünün kullanım yeri özelliğine göre değişebilmektedir.Yatak örtüsü gibi geniş yüzeyler için gerektiren ürünler,yan yana getirilen aynı uzunluktakidokumaların dikilmesiyle oluşturulmakatadır.
Pastel renklere raslanmayan Pomak el dokumalarının gerek çözgü iplikleri,gerek atkı sıralarında oldukça çok sayıda canlı renk kullanılmaktadır.Dokumaların en ağırlıklı renkleri,kırmızıvepembedir.Bunların dışında mor ,mavi, yaşil, sarı , bordo , kehverengi , siyah, beyaz ve lacivert gibi renkler kullanılmaktadır.

1.F.Y Kaya Yazıcıoğlu,Lif Teknolojisi,Ankara 1992,s.106.
KAYNAKÇA

1-EMRE DÖLEN ,Tekstil Tarihi,Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları,92/1
İstanbul 1992.
2-F.Y KAYA YAZICIOĞLU,Lif Teknolojisi,Seçkin Ofset Matbaacılık,Ankara 1992.

Yar.Doç.Dr.FATMA NUR BAŞARAN