5.yy dan itibaren kuzey yarım küreden güneye kabileler halinde inerek Balkanlarda yerleşik yaşama gecen Pomak halkı, köy hayatının düzenli ve tertipli olması, sanılanın aksine sadece hayvancılıkla uğraşmayıp tarım köylerini oluşturmaları,Pomakları zaman üzerinde dilimlerle oynama sanatını geliştirmeyi öğretmiş ve bu zaman dilimlerine ayrıntılı notlar düşme becerisini edinmişlerdir.
Tüm insanlar gibi Pomaklarında yılları kabaca İkiye bölmek Yaz-Kış Soguk-Sıcak demek, daha öncelerin ihtiyacını karşılarken, Tarım toplumunda Soğuk zamanlarında kendi içinde bölmek ve işaretlemek gerekiyor, Sıcak zamanlarıda kendi içinde çeşitli bölümlere bölerek içlerini imgelerle doldurmak gerekiyordu.
Pomak Toplulukları kendi aralarındaki sözlü anlatımlarla karanlık cağlardan aktardıkları efsanelerle o anki yaşadıkları cağlarına yön vermeye çalışırken yarınlarınında mitolojilerini oluşturuyorlardı.
Bilinmeyen cağdaki ölüncül korkular Tarım cağının yerleşikliğinde uyarıcı Adetlere, törenlere dönüşüyorken yaşanılan günlerin olmazsa olmaz uyarılarınıda gün be gün kendi içinde üretimin kronolojisi haline getiriyordu. .
Bilinmeyen cağdaki ölüncül korkular Tarım cağının yerleşikliğinde uyarıcı Adetlere, törenlere dönüşüyorken yaşanılan günlerin olmazsa olmaz uyarılarınıda gün be gün kendi içinde üretimin kronolojisi haline getiriyordu. .
Bilindik cağlardaki adetler, gelenekler kronolojiler efsaneler aracına binip bugünlere Gelenek ve göreneklerimiz olarak ulaşmayı becerebildiler. Yazılı olmasa bile anlatıma dayalı mitolojik olaylarla, Efsanelere, Masallara, Pesnalarla, Panayırlarla Manilerle bu günlerde biz Pomaklarla buluşuyorlar.
Modern sömürgeci cagın tüm küçümsemelerine, alaycılığına, yasakçılığına karşın Bugünlere aktarılması engellenememişse yarınlarımızdada daha Eglenceli,bilimsel bir hal almalarının önü alınamayacaktır. Nasılki bilinmeyen karanlık cağlardan bilinen cağlara tüm güçlüklerine ragmen taşımışlar ve bugünlere kültürel mirasımız olarak ulaşmışlarsa yarınlarımızda da sağlıklı bir Pomak Halkının Kitlesel kutlamaların, onbinlerle eğlenmesinin geçmişi özgürce yadetmenin araçları olacaklardır.Eski cağların, bilinmeyen karanlık dönemlerinde Pomak Ataların dünyaya bakış inancı temel olarak iki parçaya bölünüyordu. İyilikleri, güzellikleri kapsayan ve ona şükranlık duygusunun törenleştigi kısımlar ve Kötülüklerin, hastalıkların, yoklukların, verimsizliklerin, kısırlıkların hakim olduklarına inandıkları bölümler.
Kötülüklerden korunma ve onun aksi olan davranışları ve üretimde verimi sağlamak için bilinçli olarak karşı koyuş törenleri yapmaya önem verirler Büyü ve sihir önemli bir karşı koyuş aracı olarak kullanılırdı.
Halklaşmamızın vazgeçilmez bir yanını oluşturacak olacak olan bu ritüeller zaman zaman “Balkanlarda ölümsüzlügü arayan halk”olarak kardeş halklar tarafından adlandırılmamıza bile neden olacaktır. Tehlikelerle dolu tabiat olayları karşısında güçsüzlüğünü kerte kerte kavrayan pomak insanı içgüdüleriyle kötülük olarak tanımladığı olumsuz tabiat olaylarına karşı büyüden büyük bir manevi destek alarak karşı cıkıyor, sihirden medet umarak yarınını biraz daha garantiye alabilmek icin yine kendisinin uydurduğu ritüellerden keramet beklerken tüm yaşanılan şeyleri kronolojikleştiriyor bir sonraki yıla gelenekler aracılığıyla aktarabiliyordu.
YAŞADIGIMIZ COGRAFYALARDA DOGADA OLMASI GEREKEN İLK DONLAR, KURU AYAZLAR… OLMASSA EKOLOJİK DENGENİN BOZULACAGI İCGÜDÜYLE YAPILAN VE BU GÜNLERE ULAŞAN GELENEGİMİZ.
BOCUK GECELERİ.
BOCUK KARISI.
BOCUK ANASI
BOCUK DEDESİ
Şu günlerde Bocuk geceleri, Bocuk Anası, Bocuk karısı, bocuk dede adlandırmalarıyla sedenkalarla Pomaklar tarafından kutlanmaktadır.
Bugünlere ulaşan Bocuk Gecelerinde eğlenme faktörü yoğun olarak gözlenmekle birlikte inaç tarafının unutulamadığı bir damarda daha hala mevcuttur. Bu kültürel ritüelimizde herşeye rağman şenlik, büyü,sihir, bolluk, bereket içiçedir ve amacı yaşamımızın kolayması ve soyumuzun süregitmesidir.
KIŞIN EN SERT GECESİ
Bocuk gecesi kışın en sert gecen ayazlar içinde kavrulan gecelerin başlangıc simgesiymiş. Bu gecelerde sular donarsa, o yılın bolluk ve bereket içinde geçeceğine inanılırmış…
Coğu Pomak köyünde, çok şişman kişiler için “bocuk domuzu” deyimi daha hala yaygın olarak kullanılıyor olması Domuzun soğuklarda daha sağlıklı yetişmesine bir gönderme niteliğindedir.
Ana yurtlarımızda Bocuk gecelerini törensel olarak sedenkalarla kutlayan Pomak Halkı, 1870 sonrası Soy kırım ve göçlerle diğer Müslümanlarla zorunlu olarak yerleştikleri yeni yurtlarında Trakya’da Marmarada ve diğer Pomak yerleşim yerlerine geldiklerinde beraberlerinde getirdikleri bu âdetlerini daha hala sürdürmektedirler.
BOCUK GECESİNDE NELER OLUYOR
Bugünlere ulaşan Bocuk Gecelerinde eğlenme faktörü yoğun olarak gözlenmekle birlikte inaç tarafının unutulamadığı bir damarda daha hala mevcuttur. Bu kültürel ritüelimizde herşeye rağman şenlik, büyü,sihir, bolluk, bereket içiçedir ve amacı yaşamımızın kolayması ve soyumuzun süregitmesidir.
KIŞIN EN SERT GECESİ
Bocuk gecesi kışın en sert gecen ayazlar içinde kavrulan gecelerin başlangıc simgesiymiş. Bu gecelerde sular donarsa, o yılın bolluk ve bereket içinde geçeceğine inanılırmış…
Coğu Pomak köyünde, çok şişman kişiler için “bocuk domuzu” deyimi daha hala yaygın olarak kullanılıyor olması Domuzun soğuklarda daha sağlıklı yetişmesine bir gönderme niteliğindedir.
Ana yurtlarımızda Bocuk gecelerini törensel olarak sedenkalarla kutlayan Pomak Halkı, 1870 sonrası Soy kırım ve göçlerle diğer Müslümanlarla zorunlu olarak yerleştikleri yeni yurtlarında Trakya’da Marmarada ve diğer Pomak yerleşim yerlerine geldiklerinde beraberlerinde getirdikleri bu âdetlerini daha hala sürdürmektedirler.
BOCUK GECESİNDE NELER OLUYOR
EV DIŞINDABocuk gecesinde “Bocuk Karısı, Bocuk Anası veya Bocuk Dede” diye adlandırılan bir varlığın beyazlar giyerek insan görünümünde gezdiğine inanıldığından dolayı…
BOCUK KARISI
Bocuk karısının insan kılığında beyaz çarşaflara bürünerek yaşlı bir kadın görünümünde gezdiğine inanılır. Köy ahalisinden yaşlıca bir kadın seçilir kadının karnı tencere karasıyle boyanıp yüz çizilir. Kadın eline bir kasnak alarak başının üstüne kaldırır ve üzerine beyaz bir çarşaf sarılır. Karnından aşağıya bir oklava bağlanarak buna bir ceket giydirilirek en korkunç haliyle gelir sokak sokak peşinde kalabalıklarla gezdirilir.
Gece boyu dışarda dolaşanlar bocuk gecesini eğlencelik bir hale getirilmeye çalışırlar. Bocuk Dedenin-karının-ananın gelip yemesi için dama bir tepsi baklava konur. Evin damından Bocuk Dedenin duyup, gelip yemesi için üç defa;
- Bocuk dede saralia,yada Bocuk karısı Saralia (baklava) diye bağırılarak cagırılır. (Bu güne kadar yenmemiş baklava tepsisine hiç rastlanamamış nedense )
EV İCİNDE BACADAN BAGIRAN…
Köyde yaşanlar içinde isminden başkasında ismi olmayan ismi tek olan şahıs , evindeki ocaklıgın bacasından üç kez adını bağırarak hızlıca oradan cıkar sedenkaların yapıldığı evlere yada törenlere katılıp kalabalıklicinde kaybolur. Bocuk karısı-dedesi-anası bu ismi duyunca hayvanlarla uğraşmayı onlara büyü yapmayı bırakmak zorunda kalır ve gece boyu bacadan bağıranı arayıp dururmuş.
Bocuk anası (karısı) (dedesi) bacalıktan bağıranı gece boyu yana yakıla ararken nadirende olsa bu şahsı bulursa üzerine işeyerek bir güzel rahatlar ve hayvanlara büyü yapma işine kaldığı yerden tekrar başlarmış.. (Pomak mitolojisinde Kötücüller insanları öldürmezler onların yaptıkları büyüler sonucunda açlıktan, yokluktan , hastalıktan ölürler)
Gecenin ilerliyen saatlerine doğru yüzlerini nişastayla boyayan gençler gecenin ayazına aldırmayıp çarşaflara sarınıp mezardan çıkmış ölü kılığına (Zombi) kiyafetlere bürününerek – Bocuk anası- karısı-dedesi diye bagrılarak komşuları korkuturlar. Başka bir bölgede isekıyafet değiştirmiş gencler köyde gezer dururlar, bu gezmelerde Pesnalar, pesentalar, maniler, türküler söylerler bulabildikleri çalgı aletleri bulamazlarsa tenekelerle sokak sokakkapı kapı dolanır dururlar.
Köyde yaşanlar içinde isminden başkasında ismi olmayan ismi tek olan şahıs , evindeki ocaklıgın bacasından üç kez adını bağırarak hızlıca oradan cıkar sedenkaların yapıldığı evlere yada törenlere katılıp kalabalıklicinde kaybolur. Bocuk karısı-dedesi-anası bu ismi duyunca hayvanlarla uğraşmayı onlara büyü yapmayı bırakmak zorunda kalır ve gece boyu bacadan bağıranı arayıp dururmuş.
Bocuk anası (karısı) (dedesi) bacalıktan bağıranı gece boyu yana yakıla ararken nadirende olsa bu şahsı bulursa üzerine işeyerek bir güzel rahatlar ve hayvanlara büyü yapma işine kaldığı yerden tekrar başlarmış.. (Pomak mitolojisinde Kötücüller insanları öldürmezler onların yaptıkları büyüler sonucunda açlıktan, yokluktan , hastalıktan ölürler)
Gecenin ilerliyen saatlerine doğru yüzlerini nişastayla boyayan gençler gecenin ayazına aldırmayıp çarşaflara sarınıp mezardan çıkmış ölü kılığına (Zombi) kiyafetlere bürününerek – Bocuk anası- karısı-dedesi diye bagrılarak komşuları korkuturlar. Başka bir bölgede isekıyafet değiştirmiş gencler köyde gezer dururlar, bu gezmelerde Pesnalar, pesentalar, maniler, türküler söylerler bulabildikleri çalgı aletleri bulamazlarsa tenekelerle sokak sokakkapı kapı dolanır dururlar.
SEDENKALAR YADA EV İCİ MAHALLİ (Male)
Bocuk gecelerine daha cok büyükçe evlerde, misafir ağırlama durumu olan hanelerde komşular ve akrabalar katılırlar. Bocuk gecesinde, her evde kabak pişirilirdi. Pomak Mitolojisine göre, bocuk karısı-dedesi-anası, kabak pişen eve girip, kötülük yapamazmış. Kabağın yanı sıra mutlaka akıtma akıtılması adetten olup, Kabak cekirdegi veya benzeri çekirdeklerde kavrularak bocuk karısının –anasının dedesinin en nefret ettiği kokular yayılırmış.
Gece boyunca Ceşitli bicimlerde kabak pişirilir, Güneş benzeri akıtmalar akıtılır, kaynamış mısırın mis gibi kokusu Bocuk karısını-anasını-dedesini çılgına ceviri o haneden uzaklaştırırken , Patlamış mısır, peksimet,ıspanaklı, pırasalı, börekler, Kaklarla şenlenmiş Hoşaflarla güzel güzel giderken, Armut , Ayva, gibi meyveler yenir keten helvası, kar helvası,un helvası ile sofralartadlandırılır. Pecka Başı, ocak başında oluşan koyu sohbetlerde, o anın olduğu kadar bundan sonra gelecek önemli sedenkanın alt yapısı hazılanır.
Bocuk gecesi ev ici eğlencelerinde Masallar anlatılır, bilmeceler sorulur, maniler, Pesnalar,türküler söylenir. Darbuka, tef eşliğinde Karşılıklı oyunlar oynanır. Pomak oyunlarından yüzük bulmaca, Kös oynanır kaybedenler eğlenceli cezalarla başbaşa kalırken, Genc kızlar kılık değiştirerek seyirlik oyunlarla geceye bambaşka renkler katarlar.
BOCUK GECELERİNİN BAŞLANGICI
Pomak Mitolojisinin Tarihsel sıralması güne baglı sınırlı olanları olduğu kadarıyla döneme bağlı aya bağlı mevsime bağlı olanlarıylada doludur ve hatta bir insanın bir veya iki kez yaşayabilecegi gelenekler mevcuttur.
Bocuk gecelerinin başlaması Soguk gecelerin ilk ayazlarına, donduruculuğuna suların donmasına denk düşmesi gereken gelenektir. Eksi derece Soguklarla birlikte mikropların bir cogunun yaşama şansının olmadığı bilimsel bir gercektir.
Bocuk gecelerine daha cok büyükçe evlerde, misafir ağırlama durumu olan hanelerde komşular ve akrabalar katılırlar. Bocuk gecesinde, her evde kabak pişirilirdi. Pomak Mitolojisine göre, bocuk karısı-dedesi-anası, kabak pişen eve girip, kötülük yapamazmış. Kabağın yanı sıra mutlaka akıtma akıtılması adetten olup, Kabak cekirdegi veya benzeri çekirdeklerde kavrularak bocuk karısının –anasının dedesinin en nefret ettiği kokular yayılırmış.
Gece boyunca Ceşitli bicimlerde kabak pişirilir, Güneş benzeri akıtmalar akıtılır, kaynamış mısırın mis gibi kokusu Bocuk karısını-anasını-dedesini çılgına ceviri o haneden uzaklaştırırken , Patlamış mısır, peksimet,ıspanaklı, pırasalı, börekler, Kaklarla şenlenmiş Hoşaflarla güzel güzel giderken, Armut , Ayva, gibi meyveler yenir keten helvası, kar helvası,un helvası ile sofralartadlandırılır. Pecka Başı, ocak başında oluşan koyu sohbetlerde, o anın olduğu kadar bundan sonra gelecek önemli sedenkanın alt yapısı hazılanır.
Bocuk gecesi ev ici eğlencelerinde Masallar anlatılır, bilmeceler sorulur, maniler, Pesnalar,türküler söylenir. Darbuka, tef eşliğinde Karşılıklı oyunlar oynanır. Pomak oyunlarından yüzük bulmaca, Kös oynanır kaybedenler eğlenceli cezalarla başbaşa kalırken, Genc kızlar kılık değiştirerek seyirlik oyunlarla geceye bambaşka renkler katarlar.
BOCUK GECELERİNİN BAŞLANGICI
Pomak Mitolojisinin Tarihsel sıralması güne baglı sınırlı olanları olduğu kadarıyla döneme bağlı aya bağlı mevsime bağlı olanlarıylada doludur ve hatta bir insanın bir veya iki kez yaşayabilecegi gelenekler mevcuttur.
Bocuk gecelerinin başlaması Soguk gecelerin ilk ayazlarına, donduruculuğuna suların donmasına denk düşmesi gereken gelenektir. Eksi derece Soguklarla birlikte mikropların bir cogunun yaşama şansının olmadığı bilimsel bir gercektir.
Yani BOCUK GELEEGİ SULARI DODUGU İLK GECEYLE BAŞLAR.
Koca Balkanlar ve Rodoplar ile şu an yaşadığımız coğrafya farklılığı mevcuttur. İlk donların başlaması balkanlarda daha erken tarihlere denk düşmektedir. Balkanlardan yeni yurtlarına göc etmiş olan Pomaklar Bocuk gecelerini ilk zamanlarda aynı tarihlere denk getirerek kutlamaya calışsalarda mevsimsel farklılıkları farketmeye başlanmıştır. Eski kasımın başlamasından 60gün sonra 61 gün sonra 62 günlerine denk düşen kutlamalar bu süre içersin daha biraz daha uzamış ve 72 gün sonra ve hatta yılbaşından yirmi gün sonraya denk gelmeye başlamıştır.
Bocuk gecelerinin başlangıcı Trakya ve Marmara bölgesinde ocak ayı ortasında yoğun donların, ayazların başladığı gecelere denk düşmesi bu ritüelimizin tarihsel mantığına ters düşmemektedir.
Koca Balkanlar ve Rodoplar ile şu an yaşadığımız coğrafya farklılığı mevcuttur. İlk donların başlaması balkanlarda daha erken tarihlere denk düşmektedir. Balkanlardan yeni yurtlarına göc etmiş olan Pomaklar Bocuk gecelerini ilk zamanlarda aynı tarihlere denk getirerek kutlamaya calışsalarda mevsimsel farklılıkları farketmeye başlanmıştır. Eski kasımın başlamasından 60gün sonra 61 gün sonra 62 günlerine denk düşen kutlamalar bu süre içersin daha biraz daha uzamış ve 72 gün sonra ve hatta yılbaşından yirmi gün sonraya denk gelmeye başlamıştır.
Bocuk gecelerinin başlangıcı Trakya ve Marmara bölgesinde ocak ayı ortasında yoğun donların, ayazların başladığı gecelere denk düşmesi bu ritüelimizin tarihsel mantığına ters düşmemektedir.
Bocuk Ritüellleri.
Bircok benzeri ritüel değişik dönemlerdeki kültürel anmalarda kulanılmaktadır. Hayvanların, bıçak altından gecirlimesi, fırın küreğinin üstünden atlatıması, islami dönemde yerine göre kuran üzerinde atlatılması vb. ugulamalar, baba marthada ve diğerlerindede uygulanır buradaki amaç kötülükleri yaşantımızdan uzaklaştırmak hayvanların kış günlerinde cok kıymetleşen sütlerinin yumurtalarının kesilmesini engellemek yeni dogmuş yavrularının ölmelerini engellemek içindir.
Bircok benzeri ritüel değişik dönemlerdeki kültürel anmalarda kulanılmaktadır. Hayvanların, bıçak altından gecirlimesi, fırın küreğinin üstünden atlatıması, islami dönemde yerine göre kuran üzerinde atlatılması vb. ugulamalar, baba marthada ve diğerlerindede uygulanır buradaki amaç kötülükleri yaşantımızdan uzaklaştırmak hayvanların kış günlerinde cok kıymetleşen sütlerinin yumurtalarının kesilmesini engellemek yeni dogmuş yavrularının ölmelerini engellemek içindir.
Sedenkalardaki amaç bocuk karısının adı tek olan şahsı bulmasını engellemek üzere saklamaktır. Bundan dolayı içeriye girip saklanan şahsı bulamaması için kutsal sayılan yiyecekler kızartılır, pişirilir,kaynatılır,közlenir, bu kokulardan nefret eden bocuk karısının içeriye girmesi engellenir. Bu engel ne kadar uzarsa bocuk karısı işeyemeyeceginden çatlayıp o sene için yok olacağına inanılırmış.
Şayet bocuk karısı amacına ulaşırsa adı tek olanın üzerine işedikten sonra hayvanlara çeşitli büyüler yapmaya devam eder sabaha karşı ceker giderken ardından hastalıklı hayvanlar bırakır, Bocuk karısının bu icraatları sonucu hayvanların sütü kesilir, kesilmese bile sütü sidiğe kokar içilmez hale gelirken , tavuklar yumurtlayamaz hale gelirmiş.
BOCUK GECELERİ POMAK TOPLUMUNDA HAYIRLARA, BEREKETLİ BİR HARMANA, İNSANLARIMIZIN POMAK BİLİNCİNE ERİŞMESİNE VESİLE OLSUN.
Şaban Korkmaz. / Pomaknews Agency
08.01.2013
Gelibolu
Şayet bocuk karısı amacına ulaşırsa adı tek olanın üzerine işedikten sonra hayvanlara çeşitli büyüler yapmaya devam eder sabaha karşı ceker giderken ardından hastalıklı hayvanlar bırakır, Bocuk karısının bu icraatları sonucu hayvanların sütü kesilir, kesilmese bile sütü sidiğe kokar içilmez hale gelirken , tavuklar yumurtlayamaz hale gelirmiş.
BOCUK GECELERİ POMAK TOPLUMUNDA HAYIRLARA, BEREKETLİ BİR HARMANA, İNSANLARIMIZIN POMAK BİLİNCİNE ERİŞMESİNE VESİLE OLSUN.
Şaban Korkmaz. / Pomaknews Agency
08.01.2013
Gelibolu
