Pomak olan ve halen Pomakça konuşulan Hayrabolu ilçesi şalgamlı Köyünde Çocukluğumuz sırasında yaşanan ancak zamanla Modern Tarıma geçiş ve TV gibi iletişim araçlarının gelişmesi ile unutulan ve 20 yıl öncesine kadar sadece büyüklerin nezaretinde Çocukların katıldığı bir yağmur duası ritüel den söz etmek istiyorum. Bunu burada sizlerle paylaşmamın esas sebebi Sizlerin veya büyüklerinizin yaşadığı veya geldiği balkan ülkelerdeki biz Pomakların veya o yerlerde yaşayan diğer yerel halkın çevresinde bu veya buna benzer böyle bir etkinlik veya ritüel den bilgisi var olan arkadaşların bizlerle paylaşmasını istiyorum.
[img]http://i89.servimg.com/u/f89/11/29/37/20/peperu10.jpg[/img]
Ritüel olarak değerlendirdiğim bu gelenek uzun zaman yağmur yağmadığı ve kurak geçen bahar ve yaz aylarında Yağmur duası nedeni ile yapılırdı. Özellikle kızlı erkekli Çocukların katıldığı ve yaşça daha büyük olanların nezaretinde biz Çocuklar, (huma) dediğimiz killi topraktan bir insan heykelciği yapardık. ve bu heykelciği eski tip kiremit üzerine koyardık. üzerine ince bir bezle örter ve bunu Pomakça (ISTIRSIK) Tabir ettiğimiz herhangi bir ailenin en küçük erkek çocuğuna taşıttırırdık. Heykelciğe GERMIN DEDU derdik. Grupta olan diğer çocuklarla köyde ev ev dolaşıp, gelinen Ev sahibine ‘’ Biz sana germen duduyu getirdik. Der. Bunun üzerine Ev Sahibi ‘’ Ben onu su ile yıkıyorum, oda bizi yağmurla yıkasın’’ şeklinde söylenerek GERMEN DEDU heykelciğini su ile ıslatarak ve daha sonra bir miktar yağ, un,şeker gibi malzeme verirdi. Bu şekilde köyde dolaşılan mahalle halkından torbaların içine yağ, un, şeker, vb malzemeleri toplar ve daha sonra köy kenarında bulunan dere kenarına giderdik. Köyden birkaç kadın veya Büyüklerimiz ateş yaktırarak toplanan malzemelerle Pomakça ( KAŞA) veya (Medına kaşa ) diye tabir ettiğimiz unlu tatlıyı yaparlardı. Kazanlardan Tepsilere döker ve üzerine hafif kırmızı toz biberle kızdırılmış yağ dökerlerdi. Hazır olunca tüm çocuklar yanlarında getirmiş oldukları kaşıklarla tatlıya dalardık.
[img]http://i89.servimg.com/u/f89/11/29/37/20/germen11.jpg[/img]
Yemek olayı bitince kaşa tatlısını yapan kadın tarafından önce orada hazır bulunan ailelerin en sonca ve küçük çocukları; POMAKÇADA bu çocuklara ( ISTIRSIK) denilir. Daha sonrada diğer çocuklar pek derin olmayan dereye atılırdı. amaç çocukları ağlatmak ve yağmur yağdırmak. İlk defa katılan çocuklar daha önceki yıllarda katılan çocuklara nazaran çekingen olur ve daha çok ağlarlardı. Buna alışan biz çocuklar daha sonra bunu eğlenceye çevirirdik.
Ritüel Kuzey Bulgaristan Kökenli. Köyümüz (Şalgamlı) da 110 yıl kadar önce, Kuzey Bulgaristan Lofça ve plevne civar köylerinden göçederek şu anki bölgeye gelmişler. En son hatırladığım kadar ile Köyümde Bu ritüeli 1986-1987 yıllarında uyguladık. Ritüel her ne kadar islama aykırı olsada Büyüklerimiz demekki bu yıllara kadar bir şekilde yaşatmışlar.Zaten küçüklüğümde dindar sayılan köyümüzdeki bazı kişiler Bu olay için '' Bırakın bu putperesliği,günah işliyorsunuz ''diye başımızdakilere seslendiklerini hatırlıyorum.Bu söylemler Mayıs ayı içerisinde yaşatılan ve her mayısın 6 sında yapılan GERGÖVDEN kutlamaları içinde geçerli olmuştu. Çünkü 15-20 yıl öncesine kadar kadar gelenekleri tam anlamı ile yapılan GERGÖVDEN günü artık HIDRELEZ olmuştu.
Köyümde en son 1986 yılında yapılan Germın dedu Heykelciği tıpatıp benzeri;
1.GERMIN DEDU –Bazı Bulgar folklorcuları “GERMAN” isminin:
A.”sıcak kaynak” anlamında olan trak kelimesi “Germa” kökenli olduğunu kabul ederler.Benzerleri :Sapareva banya/ Сапарева баня/kaplıcalarının Romalı adı- “Germaneya”/ Германея/;Cerman / Джерман./ırmağının adı.
B.Bir tanrının adı kabul edilir./Ben de bu tahmine daha fazla eğilimliyim/
Bu “GERMAN” isimli tanrı doğa güçlerini afetlerini idare eden tanrıdır.Yakına kadar “germane” denilen Yağmur duası bilinirmiş.Bulgarlar bu dua esnasında aşağıdaki şarkıyı söylerlermiş:
“Пеперуда, Пеперуда
от орало на копало.
Дай боже дъжд!! “
***
Okunması:
“Pweperuda,Peperuda
Ot oralo na kopalo
Day boje dıjd!”
***
Anlamı:
“Kelebek,Kelebek
Sabandan kazmaya dek
Ver yaradanım yağmur!”
/Neden :”Yağ! Yağ yağmur!
-Tarlada çamur!
- teknede hamur…”
anımsıyor bu kafa ? /
2.KAŞA / Bulgarca “КАША “-И =Lapa,bulamaç,ezik meyve;
mecazi anlamda –karmakarışık şey
3.3. ISTIRSIK.Bulgarcada “ИЗТЪРСАК“(iztırsak) Ailenin son çocuklarına denilir.Genelde bunların diğer çocuklardan hayli yaş farkı olur.”Plan –program dışı”,daha olgun yaşta anne ve babadan gelen çocuklardır.
(Deliorman’da bizde bu çocuklara,bazı yerlerde, “sonka” derler).Konumları biraz farklıdır.Çoğu kez akıllı sayılırlar,
özel sevilirler.
Kaynak : http://www.balkanskidom.com/showthread.php?t=4183
